Önemli Not: Bu yazı Eğitim Yönetimi ve Denetimi Yüksek Lisansı programında Liderlik dersine konuk olduğum Gökhan Yücel'in öğrencilerinden olan öğrenme yoldaşı meslektaşımız Ayşe Üstündağ tarafından yazıldı.
Kayhan Hocamızın onerdigi kitaplardan, aslında almayı hic dusunemeyecegim bir adı var. Gözümle görüp alayım dedigim icin, kitapevlerinde tek bunu ve son kalanını buldugum icin aldım, madem aldım, arada okuyup alıntılar yapacagim. (çevirisi guzel degil, idare ediyor sadece)
Yazar(John Adair), liderlik konusunda uluslararası kabul gormus bir otorite. Dünyanın ilk Liderlik Egitimi Profesörü.
Yazma Amacı: "Liderlik, zaten doğal bir işlem yoluyla meydana gelir. İşte ben bu doğal akışı anlamayı ve şirketlere doğanın özündeki tohuma zıt gitmek yerine onunla el ele yürümenin gerekliliğine dair yol göstermeyi hedef aldım"
"bir yola çıkıldığında, yolcuların lideri aynı zamanda o insanların hizmetkarıdır"(Peygamberimizden alıntı yapmış)
"Sakın liderlik hakkında gereken her şeyi öğrenmiş olduğunuzu düşünmeyin. Daima öğreneceğiniz yeni şeyler olacaktır, bu yüzden deneyimlerden yararlanmaya bakın"
"ister komutan, ister yönetici olarak atanmış ol. Ünvanın alt kademedekilerin kalplerinde ve zihinlerinde onaylanmadan asla onların lideri olamazsın"
devam edecek......
----kitap bitti, devamını ekliyorum...
Sakatlanmış olmasına rağmen geri dönüp dövüşmeye devam eden biri artık sakat değil, ilham alarak aşka gelmiş biridir.
Özgüven-Güçlü; ama henüz kendilerini içinde bulundukları kalabalığın üstüne çıkarmaya yetecek gücü olmayan ve yine de aslında bunu yapabilecek tam kapasiteye sahip insanlar. Bu yapıdaki kişilerin tek ihtiyacı küçücük bir itici güç, iç enerjilerine inecek minik bir fiskedir.
Üç farklı ihtiyaç alanı vardır: (Bunu Adair 3 çember modeli olarak ifade eder ve 3 çemberde gösterir)
- Görev
- Ekip
- Birey
1- Planlama: Mümkün olan bütün bilgileri toplama. Grup görevini, amacını ve hedefini tanımlama. Üzerinde çalışılabilir bir iş planı hazırlama
2- Başlatma: Grubu plan veya amaçlar doğrultusunda bilgilendirme. Plan veya amacın niçin gerekli olduğunu açıklama. Grup üyelerine görevleri paylaştırma.
3- Denetleme: Grubun temposunu belirleme. Tüm çalışmaların hedefler doğrultusunda gerçekleşmesini sağlama. Grubun çalışma/karar alma heveslerini ateşleme.
4- Destekleme: Grup üyelerine kişiliklerinin ve kararlarının kabul gördüğünü ifade etme, üyeleri yüreklendirme, disiplin altında tutma, ekip ruhu oluşturma, anlaşmazlıkları çözme, ekibi çözüme yöneltme.
5- Bilgilendirme: Akmaya devam eden bütün yeni bilgileri gruba iletme ve onların resmin bir parçası olduklarını hissettirme.
6- Değerlendirme: Ortaya atılan bir fikrin verimliliğini kontrol etme. Önerilen çözüm yollarının sonuçlarını tartma. Grup performansını değerlendirme.
“Adamlarınızı sık sık teftiş edeceksiniz; ama sizi uyarmak isterim ki onlar da bu teftiş esnasında sizi teftiş etmekten geri durmayacaklardır.”
“Tıpkı özgürlük gibi, iyi liderliğin bedeli de sürekli tetikte olup uyanık kalmaktır.”
Askeri ortamda liderliğin en kestirme algılanış biçimi “Komuta”dır. İş hayatında ve ticari ortamlarda bu ifade “Yönetim”e dönüşür. Aynı ağacın iki ayrı uzantısı sayılan bu deyimler, kolayca birbirine karıştırılmakta olup, aslında bundan kaçınmak gerekmektedir.
Filozof Hegel, bir seferinde kişinin meyve yemesinin imkansız olduğunu, ancak ayrı ayrı elma, armut, kiraz, üzüm vb. yiyebileceğini söylemiştir. Bu benzetmeye dayanarak askeri alanda kullanılan komuta, farklı sivil iş sahalarında geçerli olan yönetim ve kilise sınırları içinde yaygın olan rahiplik işte bu farklı meyveler gibidir. Ama liderlik meyvenin tek başına tanımıdır.
“Fareleri yakalayabildiği sürece bir kedinin siyah ya da beyaz olmasının farkı yoktur.”(Çin atasözü)
Liderlerdeki Özgün Nitelikler:
1- Coşku
2- Dürüstlük
3- Ciddiyet veya hak yemezlik
4- İnsanlık
5- Özgüven
6- Alçak gönüllülük
7- Cesaret
Bunlara ek olarak örneğin bir liderde seçkin bir mizah duygusu veya mükemmel bir nezaket varsa bu fazladan bir avantajdır; ama kesinlikle vazgeçilmez değildir.
“Eğer bir lider maiyetindekilere çektiği nutuklarda yer alan davranışları kendisinde en yüksek oranda sergilemiyorsa, o zaman emrindekiler tarafından küçük görülmeyi göze almak zorundadır.” Xenophon
Durumsal yaklaşımın temelleri M.Ö. 5.yy Atina’sında yaşamış olan Socrates’a dayanır. Durumsal yaklaşımın özü, her durumda, insanların neyi nasıl yapması gerektiğini bilen kişilerin peşinden gideceği gerçeğidir.
“Otorite bilgili kişiye mahsustur” Atasözü
Lider çizgisini yükseltirken, kuşkusuz ki kendisinden üzerinde çalıştığı işin tüm ince detaylarına ilişkin ustalık gösterileri yapması beklenemez. Bir birlik komutanının bir telsizi nasıl onaracağını, bir tankı nasıl süreceğini,… elemanları kadar iyi bilmesi gerekmemektedir. Ancak bütün bu işlemlerin ne kadar zaman alacağını, zor yanlarının neler olduğunu, çalışmalar sırasında nelere ihtiyaç duyulacağını, durumun gerektirdiği donanım ve adamlarının çektiği duygusal gerginliğin boyutlarını da iyi bilmek zorundadır.
Stratejik Liderlik; ifadesini ilk kullanan ben olmuşum. Sonrasında liderlik ifadesinin fazlalık olduğunu keşfettim. Yunancada strateji iki ayrı kelimenin birleşiminden oluşmuştur. Geniş halk kitlesi anlamına gelen stratas ve önderlik manasındaki egy. Kısa ve öz ifadeyle strateji; bir kuruma liderlik etme sanatıdır.
“Her ne kadar çalışanları tarafından daima bütünüyle benzersiz gibi görünüyorsa da birbirinden farklı iş kollarındaki bütün kuruluşların zirveleri, yani üst yönetim mekanizmaları birbirinin aynıdır.” Walter Bagehot
“Eyleme geçmek kolaydır, düşünmek zordur” İngiliz atasözü
“Eğer bir kişi mutlaka başarılı olmak istiyorsa düşünmeyi, gerçekten beyni zonklayana kadar düşünmeyi ilke etmek zorundadır.”
“Düşünüyorum, düşünüyorum, aylarca, yıllarca kafa yoruyorum. Doksan dokuz kere çabalarım sonuçsuz kalıyor; ama yüzüncüde haklılığımı kanıtlıyorum” Einstein
“Liderlik; olağan kişilerden olağanüstü verim elde etme sanatıdır.”
“Kazandığını nasıl anlarsın? Enerji, karşı taraftan sana doğru akmaya başlayınca ve karşındakiler hem bireysel hem de grup halinde gözle görünür bir gelişme gösterdikleri zaman” Sir John Harvey-Jones
….Örneğin katılımcıların %55’i ilham kaynağı olabilmeyi lidere özgü ideal bir karakteristik olarak nitelendirirken, gerçek hayatta böylesi bir liderle çalışmış olanların yüzdesi sadece %11di. Ama bu arada kendilerine, başkaları için ilham kaynağı olmak adına neler yaptıkları sorulmuyordu. Hiç kimse onları lider olarak görmüyordu.
Lider Nasıl Yetişir? Meyve bahçesi sahipleri için hızlı bir rehber
- Kaliteli tohum veya soy yakalayın
- Toprağı(kurum) hazırlayın. İçinde bitki yetişiyor mu?
- Toprağı sulayın, verimliliğini arttırın. İnsanlara yatırım yapın. Değerli insan gruplarından değerli liderler çıkar.
- Ara sıra dönüşümlü ekime yönelin.
- Tarlaları bir süre nadasa bırakın. Liderlere düşünmek, tahlil yapmak ve kendilerini bulmak için zaman verin.
- Bitkilerin nerde boy attıklarına dikkat edin. Bir alanda zorluklarla boğuşan lider, bir diğerinde çok başarılı olabilir.
- Kurumuş kısımları kesip atın. İşe yaramayan fikir ve uygulamaları atın, işin temeline geri dönün
- Ana kökün daha derinlere ilerlemesini sağlayın. İlham pınarları çok derinlerde saklıdır.
“Kumaşı 7 kere ölç, zira sadece bir kere biçebileceksin.” Rus atasözü
Kişiler Nasıl Lider Olurlar?
1- Göze Çarpan: Gayrı resmi onaylama ile gelen bir eleme şeklidir.
2- Atanmış: Hiyerarşik bir düzen vardır.
3- Seçilmiş: Lider kendisini seçenlere karşı hesap verme zorundadır.
4- İrsiyet veya sosyal aktarım yoluyla: Örneğin bir dük.
Liderlerin Kendilerini İdare Etme Becerileri
- Kendi kendini motive eder, içindeki ateşi tutuşturur.
- Çok az bir gözetimle, kendi insiyatifleri doğrultusunda çalışmalarını yürütebilir.
- Rekabeti kızıştırıcı hedefler oluşturur ve bunlara ulaşmayı başarır.
- İş saati sonuna kadar tam randımanla çalışır.
- Zamanını verimli kullanır.
“Talih, hazırlanmış beyinlere yardım eder.”
“Öğretmek öyle bir şeydir ki, bunu yaparken adeta ortadan silinip yok olmak, öğrenciye her şeyi sanki kendiliğinden öğreniyormuş duygusunu ilham etmek gerekir.”